Tanımlama
Makat çatlağı, makat yırtığı, yada tıbbi ifadesi ile ‘anal fissür’ anüs (makat) bölgesini örten deride oluşmuş yırtılmaya verilen addır. Genelde çatlak (fissür) yüzeyel olarak başlar ki akut makat çatlağı olarak adlandırılan, bu tablo hızla iyileşir. Bazen derinleşip altta yatan makat iç kasına (sfinkter kası) ulaşabilir ve oluşma süresi 6 haftayı geçmesi durumunda kronik makat çatlağı (anal fissür) olarak adlandırılır.
Sıklık
Sağlıklı kişilerde ortalama % 25 oranında makat kaslarında fazla kasılma görülürken, makat çatlağı olan hastalarda bu oran % 90 olarak belirlenmiştir. Makat çatlağı nadiren iltihabi bir hastalığa neden olur. Makat çatlakları veya makat yırtıkları; % 90 oranında makatın arka tarafında yer alırlar; kadınlarda % 25 ve erkeklerde ise % 10 oranında makatın ön tarafında yer aldıkları bildirilmektedir.
Nedenleri
- Yoğun kabızlık
- Yoğun ishal
- Beslenme değişiklikleri: diyetteki lif oranının azalması, protein ağırlıklı beslenme vb. nedenler kabızlığa ve kabızlıkta makat çatlağına neden olabilir. Son zamanlarda özellikle protein diyeti gibi tek türde beslenme dönemi sonrasında birçok kişide bu tür makat çatlaklarına rastlanmaktadır.
- Sürekli dışkı gevşetici (laksatif) kullanımı
- Crohn Hastalığı
- Hamilelik döneminde ve lohusalığın ilk iki ayında görülürler.
- Makat yolu ile cinsel temas
- Lösemi hastalığı
- Bağışıklık sistemi zayıflaması
Belirtileri
- Makatta ağrı
- Makatta meme
- Makatta kaşınma
- Makattan kan gelmesi (sıklıkla damla şeklinde kanama)
Komplikasyonları
- Makat fistülü
- Makat apsesi
- Makat siğili
- Makat sarkması
- Makat kanseri
- Rektal polip
- Crohn hastalığı
- Tüberküloz hastalığı
- Makatta AİDS hastalığı (HİV)
- Sedef hastalığı (psöriazis)
Tanı
Makat çatlağı tanısı, detaylı bir makat muayenesi ile konulur. Hastaların ağrı nedeniyle makat bölgesini kasmaları ve hekimin anoskop adı verilen makat içini incelemeye yarayan cihazı yerleştirmesinin çoğu vakada mümkün olmaması nedeniyle tanı koymak güçleşebilir.
Tedavi
1.Diyet düzenlemeleri: Diyetteki lif oranını arttırmak. Baklagiller (bakla, nohut, fasulye, bezelye, mercimek), sebze tüketimi ve günde 2 Lt’nin üzerinde su tüketimi ciddi yarar sağlar. Acı, ekşi ve baharatlı gıdalardan sakınmak, süt ürünlerini az tüketmek (kahvaltıda kibrit kutusu büyüklüğünde peynir tüketimi, günde bir bardak süt veya bir kase yoğurt tüketimi gibi) yararlı olur. Bu tür ürünlerin fazla tüketimi makatta kaşıntı, yanma ve ağrıya neden olabilir.
2.Kremler: ağırlıklı olarak Nitrogliserin içerikli kremler kullanılır. Kortizon içeren kremler çok yaygın olarak kullanılmalarına karşın, etkinlikleri azdır.
3.Oturma banyosu: ılık su içinde (24-38oC), günde iki kez 15 dakika süreli oturma banyosu yapılması ve havuz veya deniz suyu içinde yapılması çok yararlıdır.
4. Kalsiyum kanal blokerleri
5.Botoks tedavisi: iç makat kasını geçici (ortalama 4 ay süre ile) felç ederek, makat çatlağı olgularında % 75 oranında iyileştirdiği bilinmektedir.
6.Biofeedback tedavisi: son yıllarda makatın aşırı kasılmaları için kullanıma girmiştir.
7.Ameliyat: İlaç tedavisinin başarılı olmaması durumunda son çare olarak cerrahi tedavi gündeme girer. Makatta çatlağın ameliyatla tedavisi ise fissürektomi (çatlağın çıkartılması), doku ile kapatılması (flep kaydırma), makatın genişletilmesi (anal dilatasyon) veya lateral internal sfinkterotomi (makattaki spazmın çözülmesi için makat iç kasının kesilmesi) esasına dayanır. Son yıllarda, kas kesilmesinin (skinkterotomi) % 0-15 arasında gaz ve dışkı kaçırma komplikasyonu klasik sfikterotominin yerini Botoks tedavisi ve anal manometri cihazı ile gerçekleştirilen ‘basınç kontrollü sfinkterotomi’ almıştır.
Prof. Dr. Korhan TAVİLOĞLU
Proktoloji Uzmanı
Kaynaklar
- Jain M, Baijal R, Srinivas M, et al. Fecal evacuation disorders in anal fissure, hemorrhoids, and solitary rectal ulcer syndrome. Indian J Gastroenterol 2019 Feb 1. doi: 10.1007/s12664-018-0927-9.
- Bachtsetzis G, Bachtsetzis C, El Dakroury N, et al. ELITE: a diode laser minimal invasive technique for hemorrhoids during the surgical treatment for anal fissure. J Surg Case Rep 2019 Jan 24; 2019 (1): rjy363.
- Pappas AF, Christodoulou DK. A novel minimally invasive treatment for anal fissure. Ann Gastroenterol. 2017; 30 (5): 583.
- Muñoz-Duyos A, Lagares-Tena L, Delgado-Rivilla S. Treatment of chronic anal fissure with sacral neuromodulation: a pilot study. Tech Coloproctol 2017 Sep 11. doi: 10.1007/s10151-017-1683-z.
- Nelson RL, Manuel D, Gumienny C, et al. A systematic review and meta-analysis of the treatment of anal fissure. Tech Coloproctol 2017 Aug 9. doi: 10.1007/s10151-017-1664-2.
- Khan MS, Akbar I, Zeb J, et al. Outcome Of 0.2% glyceryltrinitrate cream versus 2% diltiazem cream In the treatment of chronic anal fissure. J Ayub Med Coll Abbottabad 2017; 29 (2): 280-284.
- Brady JT, Althans AR, Neupane R, et al. Treatment for anal fissure: Is there a safe option? Am J Surg 2017; 214 (4): 623-628.
Sayfa içeriği sadece bilgilendirme amaçlıdır, tanı ve tedavi için mutlaka doktorunuza başvurunuz.
(0530) 326 06 96 veya (0212) 219 84 84 no’lu telefonları arayabilirsiniz.
